Oficjalny portal Urzędu Gminy Kruklanki

Żabinka

Jeszcze w XVII w. obszar na którym położona jest Żabinka stanowił integralną część Puszczy Boreckiej, która dochodziła do zachodnich i północnych brzegów jeziora Gołdopiwo[1]. Miejscowość powstała 22 listopada 1713 r. w ramach tzw. osadnictwa szkatułowego. Żabinka była wsią królewską położoną na obszarze 20 łanów (ok. 336 ha). Dzierżawcami były dwa szlacheckie rody o polskich korzeniach: Wysoccy i Żabińscy[2]. „Osadnictwo szkatułowe” było pomysłem elektora Fryderyka Wilhelma, który potrzebował uniezależnić się finansowo od stanów pruskich i stworzyć silną armię. Nazwa szkatułowe pochodzi stąd, że fundusze na ich założenie, jak i uzyskiwane dochody z tej kolonizacji wpływały wprost do szkatuły książęcej. Z czasem wsie szkatułowe włączono do domeny książęcej, a od 1701 r. królewskiej. Akcja osadnicza odbywała się głównie na terenach leśnych, które należały do króla Prus. Chłopi ze wsi szkatułowych dzielili się na dwie grupy. Pierwszą stanowili właścicieli ziemscy na prawie chełmińskim z prawem dziedziczenia, którzy byli zobowiązani do płacenia czynszu. Druga grupa to chłopi, którzy byli zobowiązani do szarwarku, a także innych prac na rzecz skarbu państwa. Mieszkańcy wsi szkatułowych nie mieli prawa do polowania, mogli natomiast dokonywać wyrębu dębów na swoje potrzeby. W ramach wspomnianego osadnictwa w sąsiedztwie Żabinki wcześniej założono: Łękuk Wielki (1699), Podleśne (1705) i Jeleni Róg (1709) [3].
W wykazie z 1785 r.  miejscowość występuje pod nazwą Sabynken. Wspomniano, że jest to królewska wieś szkatułowa położona nad jeziorem Sabynken, Jej obszar wynosił 21 łanów, zaś w ostatnich latach XVIII w. powiększył się o kolejne 3 łany[4]. Mieszkańcy należeli do parafii w Kutach[5]. W XVIII w. spotykamy się także z informacją, że w Żabince znajdowano bursztyn[6]. Wzmiankowane w 1857 r. Zabinken dalej były wsią szkatułową.  W tym czasie w Żabince odnotowano karczmę. Wieś liczyła 208 mieszkańców, zaś obszar jej wynosił 1574 mórg (1 mała morga = 0,255 ha). Sołtysem był niejaki chłop o nazwisku Kannacher.  Żabinka należała wówczas do parafii i okręgu agencji pocztowej w Kutach[7].
Dosyć wcześnie powstała w Żabince szkoła, bo już w 1741 r. Rodzice obawiali się wysyłać dzieci do szkoły w Jakunówku. Powodem były grasujące niedźwiedzie. W 1858 r. do szkoły uczęszczało 59 uczniów, zaś w 1935 było ich 53[8]. Pod koniec XIX w. nad jeziorem Łękuk, na terenie administracyjnym Żabinki, powstał przysiółek Eichenberg (Dębowa Góra), który później nazwano Dąbkiem[9]. W 1939 Żabinka liczyła 193 mieszkańców. Rok wcześniej w nazistowskich Niemczech zmieniono jej nazwę na Hochsee[10].
Po II wojnie światowej Żabinka znalazła się na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Część rodowitych mieszkańców wyjechała do Niemiec, zaś na ich miejscu pojawili się osadnicy z Polski oraz Ukraińcy przesiedleni w ramach „Akcji Wisła”. Świadectwem obecności dawnych mieszkańców jest cmentarz ewangelicki położony w lesie, w pobliżu drogi do Jasieńca. W 1948 r. powstała szkoła, której pierwszą nauczycielką była Katarzyna Konstantynowicz z domu Maślij. W latach 1954-1972 sołectwo Żabinka należało do gromady Kruklanki. W jego skład wchodził wówczas Jasieniec i Dąbek[11]. Obecnie Żabinka jest sołectwem obejmującym następujące osady: Budziska Leśne, Podleśne wraz z przysiółkami Jeleni Róg i Łękuk Wielki.
Etymologia
Początkowo wieś zapisywano w brzmieniu niemieckim Sabynken lub Zabynken. Na rękopiśmiennej mapie Friedricha Leopolda Schroettera mamy zapis: Żabyncken oder Żabink[12]. W drugiej połowie XIX w. pojawia się już polska nazwa Żabinki[13]. Przed wybuchem II wojny światowej Niemcy dokonali zmiany na Hochsee, ponieważ poprzednia nazwa miała zdaniem hitlerowców polskie brzmienie. Prawdopodobnie wieś zawdzięcza swoją nazwę pierwszym dzierżawcom z rodu szlacheckiego Żabińskich, chociaż nie można wykluczyć, że wpływ miała także obecność w okolicy żab – płazów licznie występujących na obszarze Mazur.
Po II wojnie światowej Komisja Ustalania Nazw Miejscowości przyjęła zapis wsi Żabinki. Jednakże ludność napływowa, głównie polskojęzyczna używała nazwy Żabinka, która przyjęła się w mowie potocznej oraz w księgach parafialnych.  W 2010 r. oficjalnie została zmieniona nazwa wsi z Żabinki na Żabinka[14].
Na terenie sołectwa Żabinka znajdują się dwa niewielkie jeziora Purwin (4,08 ha) i Łękuk (20,7 ha). Ich nazwy z pewnością sięgają korzeniami języków Bałtów. Przyjmuje się, że hydronim Purwin może oznaczać „błoto”, które w języku litewskich brzmi puȓvas[15]. Nie jest wykluczone, że nazwa tego niewielkiego zbiornika wodnego pochodzi od porastającej jego okolice stokłosy, która przez Prusów – dawnych mieszkańców tej ziemi była nazywana *pure[16]. Hydronim Łękuk jest niewątpliwie pochodzenia bałtyckiego. Jezioro Łękuk podobnie, jak Gołdopiwo został wymieniony w dokumencie krzyżackim pochodzącym z lat 1335-1341, jako Lunkucke. Moim zdaniem nazwa jeziora może nawiązywać do pruskiego słowa *lunkan, oznaczającego „łyko”, czyli wewnętrzną korę drzewa liściastego odartą z młodych drzew i używaną do wyrobu wiązadeł, powrozów i łapci[17]. Najczęściej stosowano łyko z wierzby i lipy[18]. Nadmienić trzeba, że również w dzisiejszych czasach wierzby nadal licznie porastają brzegi jeziora Łękuk[19].
 
Budziska Leśne
Budziska Leśne (Budszisken) powstały w 1713 r., jako chełmińska wieś szkatułowa[20].  Pod koniec XVIII w. obszar wynosił 8 łanów (ok. 134,4 ha). Miejscowość należała do domeny we Wróblu (Sperling). Mieszkańcy mieli obowiązek uczęszczania do parafii w Baniach Mazurskich (Bengheim)[21]. W spisie powszechnym z 1851 r. Budziska są wymienione jako wieś szkatułowa. Liczyły wówczas 77 mieszkańców i miały powierzchnię 426 mórg (ok. 85 ha)[22]. Szkoła powstała w 1851 r. i siedem lat później liczyła 36 uczniów W 1935 r. szkoła zatrudniała dwóch nauczycieli i uczyło się w niej 71 dzieci. W 1938 r. zmieniono nazwę na Herbsthausen[23]. Po II wojnie światowej Budziska należały do gromady Budry i sołectwa w Sąkiełach Małych[24]. Nazwa wsi Budziska prawdopodobnie nawiązuje do staropolskiego wyrażenia „budzyń”, które oznaczało liche i ubogie chałupy[25].
Diabla Góra
Osada leśna Diabla Góra po raz pierwszy pojawia się w spisie powszechnym z 1851 r. pod nazwą Teufelsberg Forest. Zamieszkiwało ją wówczas 6 osób i dysonowała obszarem 60 mórg (ok. 15 ha). Leśniczym w tym czasie był niejaki Klebba. Mieszkańcy ówczesnej Diablej Góry uczęszczali do kościoła w Kutach. Tamże znajdowała się też agencja pocztowa[26]. Po II wojnie światowej leśnictwo nazwano Czarcia Góra. Leżało ono w obrębie gromady Kruklanki i sołectwa w Podleśnej. W 2010 r. oficjalnie została zmieniona nazwa osady z Czarciej Góry na Diablą Górę.
 
Jeleni Róg
            Jeleni Róg (Franckenorth) został założony w 1709 r. przy południowo-zachodnim brzegu jeziora Łękuk, na obszarze 8 łanów (ok. 134,4 ha). W XVIII w. mieszkańcy uczęszczali do kościoła w Kutach[27]. W tym czasie obok nazwy niemieckiej Franckenorth stosowano także polską wersję – Frankówka[28]. W 1857 r. w Jelenim Rogu mieszkały 52 osoby, zaś jego obszar wynosił 522 morgi (ok. 133,1 ha) czyli nie uległ zmianom od XVIII w. Właścicielem majątku był ród Scharsetter. Mieszkańcy należeli wówczas do parafii ewangelickiej w Kruklankach oraz do okręgu pocztowego w Kutach[29]. Miejscowość funkcjonowała jeszcze po II wojnie światowej, ale z uwagi na niekorzystne warunki do bytowania z czasem została opuszczona.
Łękuk Wielki
Wieś powstała w 1699 r. na terenie Puszczy Boreckiej w ramach osadnictwa szkatułowego[30]. Z 1785 r. mamy informację, że Łękuk Wielki (Groß Lenkuck) to były chełmińskie szkatułowe dobra o wielkości 3 łanów (ok. 50,4 ha). Leżały na wschodnim brzegu jeziora Łękuk (Lenkuck). Miejscowość wówczas należała do parafii w Kutach i podlegała administracyjnie pod urząd domeny w Popiołach (Amt Popiollen)[31]. W 1857 r. Łękuk liczył 85 mieszkańców i 554 mórg ziemi (ok. 141,3 ha)[32]. Jak widać obszar dóbr w ciągu 70 lat powiększył się prawie trzykrotnie. W II połowie XIX w. wybudowano w Łękuku wiatrak, który był zlokalizowany bezpośrednio na wschód od zabudowań[33]. Właścicielem majątku był podobnie, jak w Jasieńcu Scharsetter. Mieszkańcy należeli do parafii kościoła ewangelickiego w Kruklankach.
Podleśne
Królewska wieś szkatułowa Podleśne (Knobbenorth) powstała w 1705 r. na obszarze 9 łanów (ok. 151,2 ha) i od początku należała do parafii w Kruklankach[34]. Jeszcze pod koniec XVIII w. na południowy wschód od Podleśnych powstał na obszarze jednego łanu (ok. 16,8 ha) przysiółek Abdecker[35]. W 1857 r. Podleśne (Knobenorth) wraz z Abdecker liczyły łącznie 94 mieszkańców i 1526 mórg (ok. 389,13 ha). Jak widać obszar Podleśnej zwiększył się w ciągu 70 lat dwuipółkrotnie. Sołtysem był wówczas Mazur Danielczyk (Danielzig). Miejscowość należała do okręgu agencji pocztowej w Kruklankach[36]. Dzisiaj Podleśne są małą leśną osadą. Starym świadectwem po dawnych mieszkańcach jest niewielki cmentarz ewangelicki. Przysiółek Abdecker nie istnieje, a jego dawne włości pochłonęła Puszcza Borecka. Po II wojnie światowej Podleśne było sołectwem, w skład którego wchodziły następujące miejscowości: Czarcia Góra, Grodzisko Małe, Jeleni Róg, Kierzki Leśne i Łękuk Wielki[37].


Sołtys: Dariusz Kowalewski