Oficjalny portal Urzędu Gminy Kruklanki

Żywki

Granice administracyjne Żywek rozciągają się między jeziorami: Kruklin na zachodzie, Wydmińskim na południu i Babka na północy. Wieś jest położona nad niewielkim jeziorem Żywki przez które przepływa rzeka Sapina. W przeszłości odcinek Sapiny między jeziorami: Sołtmany, Żywki i Czarnym nosił nazwę Żywecka Struga (Siewker Fließ)[1].
Okolice Żywek były zamieszkane już w neolicie. W 1936 r. miejscowy nauczyciel wraz z uczniami znalazł na terenie wsi dwa kamienne toporki i przecinak z krzemienia. Niemieccy archeolodzy przypuszczali też, że na jeziorze Babka w przeszłości istniała osada palowa[2]. Nie przeprowadzono jednak podwodnej retrospekcji. Z kolei we wschodniej części Żywek, w pobliżu jeziora Kruklin i Czarnego znajduje się domniemane miejsce kultu pogańskich Prusów. Zostało ono zweryfikowane w latach 20. XX wieku przez niemieckiego archeologa Heinricha Kemke, który w majątku Żywki spędzał dzieciństwo i młodość[3]. Do tej pory widać tam liczne duże głazy granitowe, które w przeszłości ułożone były w kamienne kręgi. Wśród nich można wyróżnić duży głaz z zagłębieniem w górnej części, tzw. „misą”, gdzie prawdopodobnie składano bóstwom ofiarę[4].
W 1554 r. założona została wieś Boćwinka i z opisu jej granic mamy informację, że sąsiadowała ona z Żywkami (Kleine Sieben). Prawdopodobnie Żywki istniały już w 1548 r. kiedy to starosta węgorzewski Jan Pusch sprzedał sołectwo z pięcioma łanami (ok. 84 ha) Jakubowi Bartnikowiczowi, zobowiązując do zasiedlenia 45 łanów chłopami czynszowymi. Chłopom nadane zostało 9 lat wolnizny. Wiadomo, że 4 czerwca 1557 r. Żywki liczyły 50 łanów (ok. 840 ha) z czego sołtys Maciej miał 5 łanów. Jeszcze w tym samym roku książę Albrecht nadał staroście Janowi Puschowi za dotychczasowe zasługi na prawie lennym wieś Żywki (Klein Sieben), ale z już obszarem liczącym 60 łanów (ok. 1008 ha). W nadaniu wymienione zostały dwa jeziora: Żywki (Klein Sieben) i Babka (Groß Babken). W ten sposób dotychczasowa wieś czynszowa stała się wsią szlachecką[5]. W 1653 r. ówczesny właściciel Jerzy Pusch sprzedał 30 łanów swojemu szwagrowi Janowi Pełkowskiemu. Pełkowscy byli przedstawicielami polskiej szlachty. W 1693 r. przedstawiciel tego rodu Andrzej Pełkowski był wspomniany, jako sędzia ziemski[6]. W II połowie XVII w. obszar wsi Żywki na mapie Józefa Naronowicza-Narońskiego wynosił 60 łanów[7]. W 1704 roku całkowicie zubożali bracia Fabian i Sebastian Puschowie wydzierżawili pozostałe w ich rękach 30 łanów, bez budynków na okres 30 lat[8]. Wieś od początku należała do parafii w Kruklankach.
W 1785 Żywki (Siwken) wspomniane są, jako majątek i wieś położona nad jeziorem Siwken. Majątek był własnością porucznika von Kempke i liczył 23 łany[9]. W spisie powszechnym przeprowadzonym w 1853 r. Żywki (Siewken) są wymienione, jako dobra szlacheckie. Znajdowała się tutaj gorzelnia. Miejscowość zamieszkiwało 327 osób, zaś obszar liczył 4463 morgi (ok. 1138 ha)[10]. Szkoła istniała już w 1737 r. W 1849 uczęszczało do niej 95 dzieci, z których dziewięć znało język polski. W 1935 r. szkoła liczyła 77 uczniów i zatrudniała dwóch nauczycieli. W okresie międzywojennym w Żywkach znajdowała się mleczarnia (Molk)[11]. W 1939 r. mieszkało tutaj 401 osób[12].
W dniu 24 stycznia 1945 r. o godzinie 14:00 Żywki zostały zajęte przez Armię Czerwoną[13]. Po II wojnie światowej pierwotnie wieś miała się nazywać Żywek, jednak Komisja Ustalania Nazw Miejscowości ostatecznie przyjęła Żywki. Przez długie powojenne lata obok nazwy urzędowej funkcjonowała także nazwa potoczna Siewki. Polska szkoła powstała w 1950r. i liczyła 4 klasy. Od 1954 r. sołectwo Żywki wraz z przysiółkami Wyrzywilki i Żywki Małe, należało do gromady Kruklanki[14].
W Żywkach są trzy obiekty wpisane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do rejestru zabytków prawem chronionych. Są to: założenie parkowe, cmentarz wojenny z I wojny światowej i spichlerz[15].
Kaczorówka
Nieistniejąca współcześnie miejscowość, która znajdowała się nad północno-zachodnim brzegiem jeziora Wydmińskiego. Po raz pierwszy pojawiła się na rękopiśmiennej mapie Schroettera pod nazwą Siffkensche Schäferey Kaczarowen[16]. Na wznowieniu tejże mapy z początku XIX w. jest Siewkensche Schäfferey[17], co możemy przetłumaczyć, jako „Żywecka Owczarnia”. W 1853r. jest wzmiankowana, jako Katzerowen – szlachecki folwark przy Żywkach. Mieszkało tam wówczas 10 osób. Folwark był własnością rodziny Spirod. Mieszkańcy należeli do parafii w Kruklankach[18]. Nazwa Katzerowen przejawia się przez cały XIX wiek[19]. W XX w. pojawiła się nieco zmieniona forma Katzerowken, zaś od 1938 Katzenberge. Polskim odpowiednikiem tej nazwy było Kaczorówko[20]. Po 1945 r. miejscowość przestała istnieć. Pozostała jedynie nazwa terenowa uroczyska Kaczorówka[21].
Wyrzywilki 
Początkowo był to przysiółek. Wyrzywilki położone są na południowy wschód od Żywek, przy granicy z Boćwinką. Powstały zapewne w latach 60. XIX w., kiedy to pojawiły się pod nazwą Wolfsbruch[22]. Od 1954 r. ówczesny przysiółek Wyrzywilki należał do sołectwa Żywkki i gromady Kruklanki. Obecnie jest to część Żywek.
Żywki Małe
Przysiółek ten położony jest na północ od Żywek i na wschodnim brzegu jeziora Babka. Po raz pierwszy pojawia się on w źródłach na rękopiśmiennej mapie Fryderyka Leopolda Schroettera z 1796 r. pod nazwą Kleine Siewken, z obszarem wynoszącym 1 łan[23]. W spisie z 1853 r. Żywki Małe występują pod nazwą Louisenhof. Był to majątek szlachecki, który należał do rodziny Girod. W tym czasie Żywki Małe liczyły 12 mieszkańców i należały do parafii w Kruklankach[24]. Nazwa Luisenhof funkcjonowała do 1945 r.[25] Po II wojnie światowej wspomniany przysiółek wraz z Żywkami należał do gromady Kruklanki.
Etymologia
Pierwsza nazwa wsi Żywki to Kleine Sieben, co można z języka niemieckiego przetłumaczyć jako „Mała Siódemka”.  Założona co najmniej kilka lat wcześniej wieś Żywy nosiła dla odróżnienia nazwę Groß Sieben. Później, Żywki pojawiły się też jako Neusieben[26] – czyli „Nowa Siódemka”. Nie jest do końca jasna etymologia tej nazwy. Być może pochodziła od siedmiu łanów ziemi, które ktoś tutaj uprawiał przed lokacją wsi. Na wspomnianej mapie Narońskiego powstałej w latach 60. XVII w. mamy zapis Zywki, czyli bardzo zbliżony do dzisiejszej nazwy. Pod koniec XVIII w. występują nazwy Siwken (1785) oraz Siewcken, Siffken i polski odpowiednik Siwek[27]. Od początku XIX w. upowszechniła się nazwa Siewken. Wojciech Kętrzyński odnotował jego polski wariant Żywek[28], który też pojawiał się na niektórych wydawanych w Polsce mapach[29]. Prawdopodobnie nazwa wsi pochodzi od staropolskiego wyrażenia „siewka” oznaczającego sianie, zasiew[30].
Żywki Małe przez ponad 100 lat nazywały się Luisenhof, co z języka niemieckiego możemy przetłumaczyć jako „Dwór Luizy”. Wyrzywilki, czyli dawny Wolfsbruch to jest „Wilczy przełom”. Bardzo ciekawym hydronimem jest nazwa jeziora Babka. Przypuszczalnie pochodzi ona z języka pruskiego. Wyraz *babo u Prusów oznaczał roślinę bób, którą dawni mieszkańcy tej ziemi z lubością uprawiali[31]. Jezioro Babka jest ulubionym zbiornikiem wodnym wśród miejscowych wędkarzy. Warto jednak pamiętać łowiąc leszcze, liny i płocie, że jezioro nie zawdzięcza nazwy opalającym się na brzegu starszym paniom, lecz roślinie uprawianej na tej ziemi przez Prusów od zaprzeszłych czasów.


Sołtys: Aneta Rećko